Yemeninin Üretim Süreci

Tamamen doğal malzemelerle üretilmesi nedeniyle oldukça sağlıklı bir ayakkabı olan yemeninin farklı bölümleri için değişik malzemeler kullanılır. Taban olarak kullanılan tabaklanmış sığır ve manda derisine “Gön” adı verilir. Yemeninin yüzünde “Sahtiyan” adı verilen tabaklanmış keçi derisi, iç astarında koyun derisi, Meşin” adı verilen iç tabanında ise sığır veya keçi derisi kullanılır. Tabaklanmış oğlak derisinden yapılan “Sızı Kayışı”, yemeninin sahtiyan ile meşin kısmını birleştirmeye yarar.

Yemeni üretiminde kullanılan malzemeler; Kütük, muşta, keski, biz, iğne, bileği taşı, kösele taşı, kil ölbesi, pazval, dikiş ağacı, delisken, peşkeş, huval, pusal, endeze (ıstampa), kalıp'tır.

Derinin dikilecek yemeniye uygun ölçüde kesilmesi ile üretim süreci başlar. Kesimin ardından zahmetli dikim aşaması gelir. Yemeni ökçesiz olarak tersinden dikilir. Tekrar doğru tarafına çevrilerek kalıba sokulur. Etrafının kesilmesinden sora kalıptan çıkarılır. Yemeninin tabanı ile iç astarı arasına, statik elektriğin toprağa aktarılmasını sağlamak amacıyla kil konulur. Dikişte, balmumuyla sıvanmış sicim kullanılır. “Köşger iğnesi” denilen iri bir çuvaldıza bağlanan sicim “Biz” denilen kösele delicinin yardımıyla yemeninin kenarlarına özenle dikilir. Yeniden kalıba alınıp 1 gün bekletilen yemeni giyilmeye hazırdır. Yemeni imalatı sırasında gönün sahtiyana dikildiğ ip ile kenarının dikildiği iplikler birbirinden farklıdır.

Yemeniler renklerine, şekil ve büyüklüklerine göre farklı isimler alır. Klasik yemeninin; “Burnu Sivri”, “Merkup”, “Kulağı Uzun”, “Eğri Simli” ve “Halebi” olmak üzere 5 çeşidi vardır.

Halep’ten alınması nedeniyle bu adı taşıyan Halebi modelinde yüz kısmı ayağın iki yanına doğru girintilidir. Burnu yüze doğru kıvrık, kulağı uzundur. Annabi, yani mor ve gül şeftali renklerinde üretilir. Daha çok köylerde kullanılmıştır.

Ağırlıklı olarak şehir halkı tarafından giyilen Merkup modelinin yüzü kısa, arka ve yan tarafları ise aynı hizadadır. Kulaksız olan merkup yemeninin burnu yuvarlak ve düzdür.

Burnu sivri modelinde yüzün sahtiyan kısmı da kıvrıktır. Ağırlıklı olarak köylerde kullanılmıştır. Köylerde kullanım alanı bulmuştur.

Daha çok şehirlilerce giyilen kulağı uzun modeli, siyah, mor ve parlak kırmızı renginde üretilir. Kulağı uzun modelinin yüzü, halebi de olduğu gibi girintili değildir. Burnu sivri gibi ayağı tam örtmez ve merkup gibi ayak yüzünü açık bırakacak şekildedir.

Eğri Simli modelinin yüzü merkupta olduğu gibi kısa, burnu ise kıvrıktır. Gül şeftali renginde üretilen bu model gümüş telle işlemelidir. Köylerde, özellikle kadınlar ve gelinlerce giyilmiştir.

Yemeninin köylerde çiftçilerin, dağlarda çoban ve bekçilerin giydiği “Postal” adı verilen modelleri vardır. Ayrıca “Edik” denilen, sarı renkte üretilen kısa çizme kadınların tercih ettikleri modellerdendir. Eski dönemlerde Edik'in sarı renkte ve işlemeli olarak üretilen modeli yeni gelinler, kırmızı renkte imal edilen modeli çocuklu kadınlar, sarı renkte düz imal edileni ise hamamlarda çalışan natırlar tarafından giyilmiştir.

Yemenilere büyüklüklerine göre de farklı isimler verilir:

• 2-5 yaş grubu: Metelik
• 7 yaş grubu için : Küçük Hasbe
• 9-10 yaş grubu için : Büyük Hasbe
• 34-35 numara olanlar için : Vastani
• 36-37 numara olanlar için : OrtaAyak
• 38-39 numara olanlar için : Zeğerdan
• 40-41 numara olanlar için : Ges
• 42-43 numara olanlar için : Lorta
• 44 numara olanlar için : Üzger
• 45 numara olanlar için : Uluayak
• 45 den büyük olanlar ise Zelber olarak isimlendirir.